Romanika

ROMANIKA

Traje od 1050 – 1200 godine. Razvija se od doba Karla Velikog i Otona III. Sastoji se od velikog broja raznolikh regionalnih stilova, karakterističnih i tesno povezanih. Francuska ima vodeću ulogu, a potom Španija, Italija, Nemačka i Engleska. Javlja se u čitavoj Zapadnoj Evropi. To je doba intenzivne intelektualne aktivnosti. Zrela romanika se javlja u XII veku. Romanička umetnost nije nastala iz jednog izvora. Osnovni faktori su:

1. naslađe iz karolinške i otonske umetnosti

2. poruke iz Cluny-ja se učvršćuju do 1000 g. i počinju se širiti po Zapadnoj Evropi (Cluny-jevski Benediktinski red je držao glavne manastirske crkve na hodočasničkim putevima ka Santiago da Campostelu i Rimu)

3. pobeda Hrišćanstva u Evropi:

¨ hristijanizacija Viknga

¨ pad Kordovskog kalifata 1031 g.

¨ hodočasničko putovanje dostiglo je vrhunac u Krstaškim ratovima

4. obnavljanje trgovine u Sredozemlju, te samim tim i obnova gradova: Venecija, Đenova , Piza...

Dolazi do povećane građevinske aktivnosti, a crkve dobijaju jednostavnu koncepciju. One su masivne, arhitektonski oblici su svedeni na pravilne geometrijske oblike, bogato su razuđene, imaju bogatu spoljnu dekoraciju, ornament i skulpturu, brodovi su zasvođeni. Dakle, daleko su više «rimske» po izgledu od starohrišćanskih, otonskih, karolinških i vizantijskih crkvi, te dobijaju te dobijaju naziv romaničke pa otud i naziv romanika.

Vajarstvo i slikarstvo su u službi arhitekture.
VAJARSTVO

Romaničko vajarstvo se javlja u dva vida:

1. monumentalna skulptura

2. kamena reljefna dekoracija vezana za arhitekturu

Obnova monumentalne skulpture začuđuje, jer ni karolinška, ni otonska umetnost nisu pokazivale težnju u tom pravcu. Dotle su arhitektonski dekorativni reljef i slikarstvo imali kontinuiran tok razvoja. Razvoj vajarstva u kamenu se najpre dešava u JZ Francuskoj i Sj. Španiji na i u crkvama, koje se nalaze na hodočasničkom putu za Santiao da Campostelu, oko 1050 – 1100 g. Razlog: masivni, veliki, trodimenzionalni, reljefni likovi su mnogo više realni od slika.

Skulptor se boji prazne površine, te je pretrpava likovima u horizontalnom ili vertikalnom rasporedu. Nema smisla za red. U kompoziciji postoji nebeska i zemaljska hijerarhija, nebesko je iznad zemaljskog. Takođe postoji i izokefalij, funkcionalno dimenzionisanje – delovi tela u akciji su naglašeniji i obrađeniji od onih u mirovanju.

Romanika uvodi figuraciju u skulpturu, ali se javljaju problemi proporcije i anatomije. Njeno korišćenje je ograničeno na dekoraciju kapitela i portala. Veoma je retka slobodna skulptura. Javljaju se raznovrsne dekoracije kapitela, skulptura je u timpanonu, u niši i uz trimo (srednji stub koji nosi nadvratnik). Skulpture u niši: imaju arhitektonski okvir - poreklo iz vizantijskog izvora, frontalni strav, masivnost. Skulpture uz trimo i bočne stubove portala: obrađene su sa neverovatnom savitljivošću uz stub, nemaju samo dekorativnu namenu, već i izražajnu. Predstavljaju zaleđene demone ili figure čuvare. Skulpture na portalima: imaju snažan izraz, neobuzdanu maštu i nervoznu gipkost oblika - uticaj iz iluminiranih rukopisa.

«Mezanska» romanička skulptura: izvrsni radovi u metalu i skladne kompozicije i dobra izrada.

Bronzani krčazi za vodu u obliku lavova, zmajeva, grifona i sličnih životnja se uvode u crkvenu službu (ritualno pranje ruku sveštenika), a nadahnuti su motivima sa Biskog Istoka. Benedetto Antelami je najveći vajar u Italiji romaničke umetnosti. Izražena mu je monumentalnost i lični stil. Dela:

Apostol, crkva St. Sernin, Touluse, kamena ploča, 1090 g.

Južni portal crkve St. Pierre, Maissac, početak XII veka

Strašni Sud, zapadni timpanon katedrale u Autunu, 1130 – 1135 g.

Odašiljanje apostola, timpanon srednjeg portala narteksa, Vezelay, 1120 – 1132 g-

Kralj David, zapadno pročelje katedrale Fidenca, 1180 – 1190 g., Benedetto Antelami, «fizički» slobodno stoji u niši, ali zahteva arhitektonski okvir

Spomenik Lava, bronza, 1166 g., trg pred katedralom, Braunschweig, jedina potpuno slobodna romanička statua

SLIKARSTVO

Romaničko slikarstvo se ne odlikuje kao i skulptura iznenadnim revolucionarnim razvojem. Ono predstavlja kontinuirani razvoj karolinškog i otonskog slikarstva, plus razni uticaji, naročito iluminiranih rukopisa.

Isčezao je i poslednji trag klasičnog iluzionizma, plastičnog modelovanja renske škole i njenog nagoveštavanja svetlosti i prostora. Figure su oivičene debelom konturom, koje su ispunjene svetlim, punim bojama, tako da je trodimenzionalnost slike svedena na naleganja ravnih ploča. Slikarska dela su jasna i precizna i tek sad možemo reći da su figuralni, simbolični i dekorativni elementi kompozicije spojeni u jedinstven sklop. Dakle, postoji snažno osećanje za kompoziciju.

Zidno slikarstvo je rađeno u tehnici Al Fresco. Glavni cilj slikarstrva je naracija, a ne likovna lepota. Figure su stilizovane, ne reprodukuju prirodne proporcije i forne, te pokrete i stavove. Kao i kod vizantijskog slikarstva teži se iluziji prostora. Radi se na jednoobraznoj podlozi, svetloj ili tamnoj, koja služi da istakne predstave figura i predmeta, kao kod Vizantije. Ljudska figura je dominantna u odnosu na arhitekturu.

Od mnoštva regionalnih stilova najveća ostvarenja proizašla su iz manastirskih pisarnica Sj. Francuske, Belgije i J. Engleske.

Ubrzo posle 1150 g. oseća se zunatna promena u stilu: umesto apstraktne šeme javljaju se trodimenzionalni oblici sa nagoveštavanjem oble mase tela. Obnavlja se interesovanje za perspektivu. Polako se sve više uvažava lepota antičkih umetničkih dela. To je početak postepenog prelaza u gotiku.dela.

Sv. Marko iz Jevanđelja u Corbieu, 1025 – 1050 g.

Zidanje Vavilonske kule, crkva St.–Savin-sur Gartempe, freska, oko 1110.

Sv. Mihovil, Notre-Dame, Le Puy, freska, XI vek

Portret lekara, minijatura, 1160. g.

Prelazak preko Crvenog mora, Nikolas iz Verduna, 1181. g; emajlirana ploča, Austrija

Proletni pejsaž, iz rukopisa Carmina Burana, početak XIII veka, prvi pejzaž u umetnosti Zapada posle klasičnog doba